Burn-Out en sekse verschil

‘Burn-Out en sekse verschil’
Geschreven op 12-12-2013
door: Alice Zeilinga

Wie bij een coach of therapeut aanklopt met klachten van stress of burnout wordt vaak alleen behandeld mbt de gedachtewereld en de emotiewereld. Bovendien is de behandeling van mannen en vrouwen nagenoeg gelijk. Dat wil zeggen 2 verschillende systemen op dezelfde manier behandelen. Is dat niet bijzonder?

Hetzelfde fenomeen herkennen we inmiddels uit het medische circuit waar dezelfde medicijnen die aan een man worden voorgeschreven zondermeer ook aan een vrouw worden voorgeschreven, terwijl we fysiologisch zo verschillend zijn van elkaar. Ook therapeuten en coaches mogen met deze fysiologische verschillen rekening houden.

Bij flinke stress of burnout worden de verschillen, fysiologisch gezien, tussen mannen en vrouwen ineens heel duidelijk.

Bij stress maakt het lichaam veel stresshormonen(adrenaline en cortisol ) aan. Dat gebeurt bij zowel mannen als vrouwen in gelijke hoeveelheid. Om de stresshormonen uit een lichaam te krijgen moet je in actie komen. DOE IETS!

Direct resultaat krijg je door acuut in actie te komen, elke fysieke activiteit doet de stress afnemen. Je lichaam verbruikt actief de te grote hoeveelheid aan adrenaline en cortisol, zodat er weer balans optreedt.

Of je nu gaat hardlopen, zingen, schilderen of opruimen. Bij stress is het belangrijk om te bewegen. Het is een simpele regel en als je er goed over nadenkt kun je stress eenvoudig doen afnemen. De kleinste beweging of actie helpt al. Denk maar aan de stressballetjes die ooit zijn bedacht. Maar het gaat er uiteindelijk om de meest efficiënte manier te vinden om de stress echt op te lossen. Anders haal je de kern, de bron, van de stress niet weg. De beste manier om stress te vermijden is de oorzaak aanpakken.

Er is een tweede mogelijkheid om actief stress te doen verminderen en adrenaline om te zetten, het overschakelen naar een positieve gedachte. Dit is een psychische activiteit die de aanmaak stimuleert van rustgevende neurotransmitters en hormonen die de ontspanning regelen, zoals noradrenaline, oxytocine en endorfine. Hierdoor kan stress afnemen.

Het grote verschil in handelen wordt echter veroorzaakt door een ander hormoon, namelijk testosteron. Binnen de hormoonhuishouding van zowel mannen als vrouwen moet de verhouding tussen adrenaline en testosteron in evenwicht zijn. Testosteron is het mannelijk hormoon dat ervoor zorgt dat een actie daadwerkelijk wordt uitgevoerd. Adrenaline kan door iedereen op het moment dat het nodig is aangemaakt worden dat geldt echter niet voor het hormoon testosteron. Mannen hebben sneller de beschikking over dit hormoon. Voor vrouwen is dat minder makkelijk, omdat ze een hoger oestrogeenhormoon hebben. Bij vrouwen moet meer testosteron aangemaakt worden in periodes van stress en dat duurt veel langer dan bij mannen. Mannen hebben testosteron op voorraad. Als de verhouding van deze twee hormonen uit balans is ontstaat er een negatieve chemische verhouding, waardoor er stressreacties op fysiek niveau plaatsvinden en ook op gedragsniveau (agressie of depressie). Een verstoorde balans tussen testosteron en adrenaline kan zorgen voor agressie wanneer het testosteron niveau hoger is, of depressie wanneer het adrenaline niveau ten opzichte van testosteron te hoog is.

Handelen, een activiteit ondernemen, herstelt het evenwicht tussen de hormonen en brengt de balans terug naar het basisniveau.

Mannen hebben dus eerder beschikking over testosteron en zullen snel de neiging hebben om fysiek te handelen in geval van stress. Hun voorkeursgedrag is direct gericht op een oplossing vinden voor de stresssituatie of te vluchten als ze een situatie niet aankunnen. Vechten of vluchten wordt dit genoemd.

Eerder werd aangenomen dat zowel mannen als vrouwen dit mechanisme hanteren. Je koos in geval van stress altijd voor de vecht of vluchtreactie. Het blijkt dat het iets genuanceerde ligt. Mannen kiezen vaker voor deze 2 strategieën. Vrouwen daarentegen kiezen in situaties van stress minder vaak voor fysieke actie. Ze zullen vooral handelen door veiligheid en hulp te zoeken. Dit wordt onder andere veroorzaakt door de aanmaak van het hormoon oxytocine, dat een kalmerend effect heeft waardoor het gevoel van onveiligheid afneemt. Hierdoor zullen vrouwen minder snel vluchten en meer samenwerken met anderen om de precaire situatie op te lossen. Vrouwen zijn sowieso, meer dan mannen, geneigd om met anderen te praten, ze proberen graag een reactie uit te lokken om aardig gevonden te worden en als dat niet werkt kiezen ze over het algemeen voor slachtoffer gedrag. Dat is de tweede strategie om voor veiligheid te zorgen.

Beide sekse handelen dus bij stress, maar de wijze waarop verschilt. Mannen vertonen meer directe actie en vrouwen meer indirecte actie. Het gevolg is dat mannen direct ‘agressie’ vertonen en vrouwen eerder indirect, door bijvoorbeeld een ander te kwetsen. Vrouwen met een laag testosteronniveau en hoge adrenaline waarden worden als geniepig ervaren. Dit typeer ik altijd als wijvencommunciatie. Mannen gebruiken eerder fysieke kracht en vrouwen verbale kracht.

Omdat vrouwen minder geneigd zijn te handelen ten opzichte van gevaar of stress, voelen ze meer en langer angst. Verschillende onderzoeken geven aan dat depressie bij vrouwen meer met hormonale onbalans te maken heeft dan met gebeurtenissen in hun leven en hun zelfbeeld.

Bij sterke emotie stop je met nadenken. Teveel stress legt het denken volledig plat. Als je gaat bewegen en de stress neemt af, komt ook het helder denken weer langzaam terug.

Het meest duidelijk wordt het verschil in reageren tussen mannen en vrouwen in een relatie. De mens heeft een diepe behoefte om zich met een ander te verbinden. We willen met iemand samenleven, veilig zijn en zonder angsten gelukkig zijn. Als we meer open staan voor het feit dat er verschillen zijn en daar nieuwsgierig naar zijn, zouden we veel minder met elkaar in aanvaring komen. Er kan een groot verschil zijn om met eenzelfde stressvolle situatie om te gaan. Vrouwen nemen het mannen kwalijk dat ze in werk vluchten en mannen vinden dat vrouwen teveel blijven praten over het onderwerp en niet in actie komen. De vrouw wordt uiteindelijk ziek omdat praten zittend gebeurt en er daardoor te weinig adrenaline wordt omgezet. De man wordt ziek omdat hij wel de adrenaline verbruikt, maar niet het echte probleem aanpakt. Zij kan de man leren om woorden te vinden voor zijn gevoelens en zo zaken te verwerken. De man kan de vrouw leren niet ziek te worden door in actie te komen en te bewegen. Mannen vinden vrouwen vaak emotioneel. Vrouwen vinden mannen dan weer te nuchter. Beide seksen beoordelen de ander vanuit het eigen perspectief waardoor de reactie van de ander totaal onbegrijpelijk lijkt.

Afwisselend elkaars sterke kanten gebruiken, zorgt ervoor dat je problemen het hoofd kan bieden. Juist omdat mannen en vrouwen zo verschillend zijn hebben ze vaak niet door hoe mooi aanvullend mannen en vrouwen zijn ten opzichte van elkaar.

Ruimte voor Verbazing en nieuwsgierigheid

Misschien is VERBAZING wat we het meest nodig hebben. Ruimte om niet alles te weten, om niet alles te interpreteren, maar ons zo te verbazen dat we de ander niet begrijpen.

Ons rest niets anders dan de ander te leren kennen en hem of haar uit te nodigen zichzelf uit te leggen. Ruimte voor verbazing zorgt ervoor dat je respectvoller omgaat met de ander, DE sleutel voor alles.

We hoeven niet alles te begrijpen, als we maar begrijpen dat we het niet begrijpen, dan gaan we vanzelf respectvoller met die ander om.

Note: Als afsluiting wil ik aangeven dat het niet altijd zo generalistisch is als boven omschreven, Er zijn mannen met een laag testosteron niveau en vrouwen met een hoog testosteron niveau. Dit is mede afhankelijk van genetische bepaling en de levensfase van de coachee.