Goede stress is gezond

Geschreven op 12 december 2011
‘Goede stress is gezond’
door: Alice en Xavier Zeilinga

Claude is het gelukkigst als hij mag opereren. Als hartchirurg met twintig jaar ervaring staat hij aan het hoofd van een centrum voor bypassoperaties. Hoe moeilijker de operatie is, hoe sneller en nauwkeuriger hij te werk moet gaan. En hoe meer Claude in zijn element is.

Als de adrenaline door zijn lijf stroomt, houdt hij het hoofd moeiteloos koel. Zijn hersenen geven hem het gevoel dat hij helderziend is, zijn handen lijken vanzelf te doen wat ze moeten doen. Dit soort ervaringen heeft hij nooit buiten de operatiekamer. Bij Marieke gebeurt het vlak voordat het doek van het toneel wordt opgehaald. Ze staat meer dan twintig jaar op de planken, maar voelt toch nog altijd hoe haar hart op hol slaat, haar keel wordt dichtgeknepen en haar handen klam worden van het zweet. Ze haat die plankenkoorts, die ze maar niet kwijtraakt. Toch weet Marieke dat dit noodzakelijk is. Voor anderen gebeurt het als ze in het openbaar spreken, van een steile helling skiën met een parapente van een hoge rots afspringen. Ze focussen zich en raken in een bijzondere, zowel fysieke als mentale toestand, waarbij ze volledig op scherp komen te staan. Fysiologisch gezien schiet hun lichaam dan in de stress: hun hart gaat vlugger kloppen, hun bloeddruk en spierspanning lopen op en de adrenaline en de cortisol stromen door hun lijf. Maar bij de chirurg, de actrice en de sporters is er geen sprake van ‘slechte stress’, in de negatieve zin waarin de term vaak gebruikt wordt. In hun geval is er juist sprake van ‘goede stress’. Dit is een reactie van het lichaam dat zich zo goed mogelijk op een ongewone situatie, een uitdaging, probeert in te stellen.

Het verschil tussen ‘goede en slechte stress’ heeft niet zozeer te maken met hormonen of hartkloppingen als wel met psychologische factoren. Zonder stress worden we niet gestimuleerd. Onze competenties en ons reactievermogen worden onvoldoende aangesproken , waardoor we die ook niet optimaal kunnen gebruiken. Wanneer we worden geconfronteerd met iets wat onze capaciteiten te boven gaat – een toets waarop we niet zijn voorbereid, een overstroming, een aanslag – voelen we vooral de gevolgen van slechte stress. En helemaal als zo’n situatie lang aanhoudt en we er niets aan kunnen doen. Maar als we tegen de situatie zijn opgewassen, wanneer we zin hebben om ons beste beentje voor te zetten voor iets wat binnen ons bereik ligt, neemt de fysiologische stress snel af als we de zaak eenmaal onder controle hebben. Dan hebben we het over een beproeving die we doorstaan hebben of zelfs een overwinning… een situatie waar we sterker uit naar voren zijn gekomen.

Als we een mislukking – een gebeurtenis die we doorgaans als deprimerend en verschrikkelijk ervaren – willen omzetten in een beproeving waar we sterker uitkomen, dienen we ten eerste bewust de keuze hebben gemaakt om de confrontatie aan te gaan, ten tweede de noodzakelijke capaciteiten bezitten om opgewassen te zijn tegen wat er van ons geëist gaat worden en ten derde de juiste steun van onze omgeving krijgen, zowel tijdens als na de beproeving .

We waren al bekend met posttraumatische stress als gevolg van een overheersende negatieve streservaring. Nu ontdekken we het fenomeen posttraumatische wijsheid. Een wijsheid die voortkomt uit nieuwe perspectieven – kennis, acceptatievermogen- die uit de beproevingen van het leven kunnen ontstaan en zo een reinigende werking kunnen hebben. Auteur: David Servan-Schreiber Bron : ODE voor intelligente optimisten